Koelen - Introductie
Ons bier mengsel hebben we net gekookt. Het heeft volop smaak, bitterheid en houdbaarheid opgenomen. Het is nu 100 graden, heet. Heel heet.
Na het koken moeten we gaan koelen. Indien we de pan gewoon zouden laten afkoelen, dan zal de hop en de andere ingredienten smaak blijven afgeven en dan heb je geen controle hoe je bier zal gaan smaken. Dat willen we niet. Als het mengsel onder de 60 graden komt, en zelfs helemaal als het onder de 40 graden komt, dan is het veel vatbaarder voor besmettingen.
Koelen kan op verschillende manieren.
Koelelement
Een koelelement is een metalen spiraal. Een grote gedraaide metalen leiding. Meestal koper. Door deze leiding gaan we koud water uit de kraan laten lopen. Aan de andere kant loopt het water weer de gootsteen in. Dit koelelement hangen we in onze pan. De hete wort in de pan zal het koude water opwarmen en hierdoor zelf afkoelen.
Hierbij is het raadzaam om wel te blijven roeren. Nu niet tegen aanbranden, maar om het hete water te verdelen en dus tegen het koelelement te drukken.
Ijsbad
Ben je een thuisbrouwer en heb je maar 5 of 10 liter dat je wilt koelen. Dan kun je in de gootsteen een ijsbad voorbereiden. Volop ijs erin en daar gewoon bovenop de pan met de hete wort. Regelmatig ijs bijvullen.
Warmtewisselaar
Dit is een mooie manier, maar wat lastiger. En ook lastig om schoon te houden.
Bij deze methode beginnen we meteen de wort over te hevelen naar een emmer. De leiding waarmee we dat doen laten we echter door een warmtewisselaar lopen. Net als bij het koelelement hierboven loopt daar continue koud water doorheen. Omdat we de stroom kokend water heel klein maken, een stroompje wort eigenlijk. Heeft de warmtewisselaar tijd om de wort te koelen.
In de warmtewisselaar loopt de wort in zigzagjes door dunne leidingen. Ons koelwater loopt tegengesteld door andere dunne leidingen. Hiermee koelt het koelwater de wort af.
In de CV in huis werkt dat op dezelfde manier om je badwater te verwarmen. Handige brouwers gebruiken dan ook een oude warmtewisselaar uit een kapotte CV installatie.
Buiten in de tuin
Het is verleidelijk om je pan met water in de winter buiten in de tuin te zetten om af te koelen. Ook als het vriest gaat dat echter toch te langzaam. Ook heeft je mengsel buiten meer te verduren van aanvallen van bacterieen. Niet doen dus.
Temperatuur
Tot hoe laag er moet worden gekoeld is afhankelijk van het gist dat we gebruiken. Op de verpakking van het gist staat dit aangegeven. Ik koel in de regel naar 20 graden terug.
Zuurstof
Als het bier op de juiste temperatuur is, dan kan dit worden overgeveld naar een emmer. Dat doen we ook weer met een hevel. Waar het eerst rustig moet, mag het nu best wat spetteren, zeker als we vloeibare gist hebben. Die stelt de nodig zuurstof in het mengsel erg op prijs. Lekker spetteren dus.