Treinen rijden op rails. De rails zit vast aan de houten of betonnen bielzen. De bielzen zijn de dwarsliggers onder de rails. De bielzen zorgen ervoor dat de rails op zijn plaats blijft liggen en ook dat de beide rails op dezelfde afstand van elkaar blijven. De afstand tussen de rails moet gelijk blijven, zodat de trein niet zal ontsporen.

De bielzen liggen (in het echt) gewoon los op de grond. Door een grote hoeveelheid stenen die op en om de bielzen liggen, blijven de bielzen keurig op hun plaats. De rails zit wel aan de bielzen vast, zodat de afstand ertussen gelijk blijft. Kortom: De stenen houden de bielzen op hun plaats en de bielzen houden de rails op hun plaats.

De stenen die gebruikt worden als ballast zijn grote kiezels. Op de modelbaan wil je steentjes hebben die er hetzelfde uitzien en in verhouding even groot zijn. Dat oogt gewoon mooier.

Zoals werkelijk alles in de modeltrein wereld, kun je ballast kopen. In de speciaalzaak en op beurzen (Houten etc) zijn bakjes en zakjes te koop. Hierin zit dan hooguit een paar honderd gram steentjes en ondertussen betaal je daarvoor de hoofdprijs. Voor een flinke baan heb je veel nodig. Dus dat kan aardig in de papieren gaan lopen. Een oplossing is rails te kopen die al in een ballast bed ligt. Een kant en klare oplossing dus. Deze zijn leuk om een baan aan te leggen op de eettafel, ik vind het voor een echte baan onvoldoende.

Als je op een station of bij een spoorwegovergang staat, kijk dan eens naar de ballast. Ik heb dat ook gedaan en ben het aantal stenen tussen twee bielzen gaat tellen (ja dat heb ik echt gedaan). Je zult merken dat er meestal 5 of 6 kiezels tussen de houten bielzen liggen. De nieuwe beton bielzen zijn smaller en hier worden ook kleinere kiezels gebruikt. Hier liggen er 10-12 stenen tussenin.

In de modelwereld zul je dat ook willen nabootsen. Na het nodige gezoek in de hobbywinkels, bouwmarkten, tuincentra etc ben ik uitgekomen in een dierenspeciaalzaak. Daar verkopen ze . Vogelgrit zijn tot kleine stukjes vermalen oesterschelpen. Soms zijn hier ook wat andere steensoorten toegevoegd. Vervolgens zijn die getrommeld zodat ze ronde hoeken kregen. Ideaal voor ballast. Met een zak vogelgrit van een paar Euro, kun je heel veel ballast leggen.

Tussen het vogelgrit zit het juiste formaat voor op een . Ik heb nooit onderzoek gedaan naar ballast voor op een N-baan, dus daar weet ik het niet voor. Helaas zitten er in het vogelgrit ook grotere en kleine steentjes tussen. We moeten dus gaan sorteren/zeven op maat. Met enkele zeven is dat handig te doen. Of neem een doos en prik daar gaten in. Alle grote stenen zeef je er dan gemakkelijk uit. Bij de volgende doos prik je iets kleinere gaten. De kleine steentjes en gruis kun je er dan gemakkelijk uit zeven. Te grote stenen zijn prima te gebruiken bij landschapsbouw en lading op wagons. Het gruis kan prima langs de weg en op open plekken in het bos.

Afspoelen

De steentjes zitten vaak in 1, 2 of 5 kilo zakken. Hier is vaak niet al te zachtzinnig mee omgesprongen. Er zit dan ook vaak veel stof op de stenen. Dat is op zich niet erg. Het kan enkel vervelend zijn bij het lijmen. Ik spoel de stenen dan ook enkele malen goed af en laat deze dan drogen voor gebruik.

De verkochte zakjes bevatten stenen in alle mogelijke kleuren. Omdat we hier grit gebruiken moeten de stenen op kleur worden gebracht.

Het is hierbij belangrijk om de stenen te kleuren VOOR het aanbrengen op de baan. Dit omdat je anders niet echt bij de onderste stenen kunt komen. En je anders daar een aangekoekte klont verf krijgt. Dat willen we niet. Door een gekleurde onderlaag gebruiken, kun je meer variatie aanbrengen door het kleuren van de toplaag.

Leg de steentjes uitgespreid in een grote platte plastic bak. Breng met de spuit de kleur aan. Laat kort indrogen en schud dan de bak door elkaar. Breng opnieuw verf aan. Herhaal dit totdat alle stenen de gewenste kleur hebben. Door regelmatig te schudden haal je ook een beetje een laagje van de steentjes af. Je maakt beschadigingen, waardoor het effect natuurlijker is.

Een andere methode is met een bak. Doe de steentjes hierin. Meng verf met water tot een dunnere hoeveelheid. Voeg zoveel verf toe dat als dat je wilt. Je krijgt een waterig verfbad. Giet dit over de stenen. Laat even rusten en schud dan enkele malen. Filter de stenen uit de verflaag. Bewaar dit verfmengsel. Laat dan de stenen drogen. Herhaal deze stap een of meerdere malen. Iedere keer als je dit doet zal de kleur meer werken.

Zorg ervoor dat de rails vast ligt. Bijvoorbeeld door deze even tijdelijk vast te zetten met enkele dunne spijkertjes.

Verspreid nu de gekleurde git (ballast) tussen de rails. Klopt met de achterkant van een hamer/schoevendraaier zachtjes op de rails, zodat de steentjes een beetje gaan inklinken.

Voor het aanbrengen gebruiken we verdunde houtlijm. Laat dit druppelsgewijs tussen de steentjes lopen. Ik gebruik meestal een oud flesje met een kleine schenkopening hiervoor, bijvoorbeeld van de ketjap.

De lijm zal tussen de stenen lopen en alles netjes vastzetten. Ik probeer altijd alle stenen (nat) van een witte waas te voorzien. Dan heb je alle stenen geraakt en zal alles goed vast zitten.

Soms kan het nodig zijn om het lijmen nog enkele malen te herhalen.

Nu kan de ballast verder op kleur worden gebracht en kunnen vuilstrepen en andere verontreinigingen worden aangebracht.